Teoria trzech soczewek Jak ocenić sytuację w firmie?

Teoria trzech soczewek polega na całościowym spojrzeniu na firmę pod kątem trzech aspektów: ekonomicznego, finansowego i majątkowego. Każda z soczewek z osobna pokazuje pewien wycinek wiedzy o firmie, ale dopiero ich połączenie pozwala na pełną i rzetelną ocenę danej jednostki.

1. Pierwsza soczewka

ekonomiczna – inaczej mówiąc wartości i wskaźniki czyli ekonomiczne ujęcie zjawisk zachodzących w firmie. W tej soczewce znajdują się takie wartości jak zysk, strata, przychody ze sprzedaży, koszty, rentowność, EBIT itd.   Sposoby prezentowania wyżej wymienionych wartości odpowiadają obowiązującym normom prawnym np. ustawie o rachunkowości a także przepisom podatkowym. Dokumentem najdokładniej obrazującym ten aspekt w sprawozdaniu finansowym jest rachunek zysków i strat. W rachunku tym między innymi uwidoczniona jest wartość z działalności operacyjnej.

W aspekcie ekonomicznym teorii trzech soczewek zysk / strata z działalności operacyjnej czyli poziom wielkości zysku bądź straty na podstawowej działalności prezentowana jest jako pierwszy element zajmujący wysoką pozycję ze względu na wartość informacyjną:

1. w przypadku zaistniałej straty z działalności operacyjnej w danym miesiącu lub roku obrotowym, firma uzyskuje informację, że jej podstawowa działalność jest nierentowna i należy podjąć wszelkie działania zmierzające do poprawy zaistniałej sytuacji,
2. konstrukcja (zysk / strata) z działalności operacyjnej pozwala stwierdzić, z jakim aspektem działalności firmy związany jest ujawniony problem, co pozwala na jego eliminację lub zmniejszenie.

Drugim elementem informacyjnym, jest EBIT. W najprostszym ujęciu  EBIT = zysk netto + odsetki + podatki albo EBIT = zysk operacyjny + wynik na działalności pozaoperacyjnej np. finansowej. W uproszczeniu można powiedzieć że EBIT = zysk operacyjny tylko wówczas jeśli firma nie ma zysków bądź strat z działalności pozaoperacyjnej. W każdym innym przypadku te wartości są różne. Miernik EBIT jest powszechnie stosowany w analizach finansowych według standardów międzynarodowych.

Ostatnim ważnym elementem w ramach soczewki ekonomicznej jest zysk/strata netto. Wysokość zysku netto jest miernikiem opłacalności prowadzenia firmy. Z założenia przedsiębiorcy dążą do osiągnięcia jak najwyższej wartości tego miernika, ponieważ podnosi on wartość firmy –  jeżeli zostaje przeznaczony na kapitał ( rezerwowy lub zapasowy) a w przypadku gdy zostaje podjęta uchwała o przeznaczeniu zysku na dywidendę, wzrost zysku netto prowadzi do zwiększenia wartości wypłaty dywidendy dla uprawnionych osób.

1. Druga soczewka

finansowa – tu znajdziemy odpowiedź na pytanie o wpływ efektywności gospodarowania na wysokość środków pieniężnych w firmie. Najdokładniejsza odpowiedź na tak postawione pytanie znajduje się w rachunku przepływów pieniężnych (cash flow), zwłaszcza w części z działalności operacyjnej. W rachunku przepływów pieniężnych wykazane są wpływy i wydatki dotyczące każdej działalności oddzielnie tzn. operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej. Zazwyczaj największa część dochodów pieniężnych generowana jest w ramach działalności operacyjnej ale może także pojawić się w innej części tzn. inwestycyjnej lub finansowej, zależy od rodzaju prowadzonej działalności.

Rachunek przepływów pieniężnych pozwala wyjaśnić, dlaczego w ciągu roku obrotowego wzrósł bądź zmalał stan środków pieniężnych. Pokazuje zmianę środków pieniężnych wychodząc od wartości  środków pieniężnych wykazanych w bilansie na początek okresu  a kończąc na wartości w bilansie na koniec okresu rozliczeniowego. Badanie strumieni pieniężnych jest o tyle istotne, że utrata  płynności finansowej to najprostsza droga do upadłości firmy.

III.    Trzecia soczewka

         majątkowa – dotyczy majątku firmy i ryzyka związanego z działalnością.  

Tu należy odpowiedzieć na kilka pytań:

1. Z jakich źródeł pochodzą środki finansujące majątek firmy, czy są to środki firmy czy kapitał obcy np. kredyty, pożyczki?
2. Jak ukształtowane są wartości aktywów trwałych w stosunku do aktywów obrotowych?
3. Jakie zasoby wchodzą w skład aktywów firmy?
4. Jak ukształtowana jest struktura pasywów oraz jaki jest udział kapitałów obcych w pasywach?
5. Jaka jest wartość kapitału ( funduszu) własnego?
6. Na jakie ryzyka narażona jest firma, w szczególności należy zwrócić uwagę na ryzyko zewnętrzne, tzn. zaistnienie zdarzeń niezależnych od podejmowanych decyzji w firmie.

W celu ustalenia majątku firmy, wystarczą nam dane prezentowane w bilansie,  należy zwrócić  uwagę na strukturę aktywów i pasywów. Majątek firmy widoczny jest w aktywach, natomiast pasywa pokazują skąd firma pozyskuje środki finansowe na zakup aktywów, w jakiej wysokości posiada kapitał własny i jaki jest poziom kapitału obcego czyli zobowiązań. Przechodząc do ryzyka czyli zjawiska nieodłącznie towarzyszącego działalności gospodarczej możemy dokonać podziału na różne zagrożenia mające wpływ na działalność biznesową. Przeciwdziałanie tym zagrożeniom stanowi świadome zarządzanie ryzykiem Współczesne zarządzanie ryzykiem to szereg działań, które zmierzają do obniżenia stopnia oddziaływania ryzyka na funkcjonowanie firmy.

Teraz spróbujmy połączyć te informacje w całość.

Pierwsza informacja ( soczewka ekonomiczna)

W danym roku obrotowym firma A poniosła stratę w wysokości X  PLN wykazaną w rachunku zysków i strat.

Na podstawie tej informacji nie jesteśmy w stanie określić w jakiej sytuacji znajduje się firma. Wiemy tylko, że w roku obrotowym firma nie osiągnęła zysku a poniosła stratę.

Druga informacja ( soczewka finansowa)

Firma A na początek okresu sprawozdawczego posiadała zgromadzone środki pieniężne na rachunkach bankowych w wysokości XY  PLN a na koniec roku X  PLN.

Rachunek przepływów pieniężnych pokazuje przepływ środków pieniężnych w trzech obszarach : działalności operacyjnej, inwestycyjnej i finansowej. Tu jest zawarta informacja która pozwala  na dalszą ocenę sytuacji w firmie, pokazując w którym obszarze wystąpiła największa zmiana środków pieniężnych, w tym przypadku zmniejszenie.

Trzecia informacja ( soczewka majątkowa)

Bilans firmy A  –  tu możliwy jest różny scenariusz.

AKTYWA

1. Aktywa trwałe <   Aktywa obrotowe
2. Aktywa trwałe >   Aktywa obrotowe
3. Aktywa trwałe =   Aktywa obrotowe  ( wartości zbliżone)

PASYWA

1. Kapitał ( fundusz) własny <  Zobowiązania i rezerwy
2. Kapitał ( fundusz) własny >   Zobowiązania i rezerwy
3. Kapitał ( fundusz) własny =   Zobowiązania i rezerwy ( wartości zbliżone)

AKTYWA = PASYWA

Różne scenariusze zostaną przyjęte w podanych niżej przykładach.

Stosując razem wspomniane soczewki można ocenić w jakiej sytuacji znajduje się dana firma.

Oto 3 przykłady w uproszczeniu.

Strata netto 500 000,00 PLN w każdym przykładzie. Rachunek przepływów pieniężnych zawężony do działalności operacyjnej. Wartość przepływów pieniężnych skorygowana o amortyzację, zakup środków trwałych w poprzednim okresie rozliczeniowym.

Przykład 1

Sytuacja dramatyczna, ujemny kapitał i wysokie zobowiązania.

 W art. 233. § 1.Kodeksu Spółek Handlowych jest zapis: Jeżeli bilans wykaże stratę przewyższającą sumę kapitałów zapasowego i rezerwowych oraz połowę kapitału zakładowego, zarząd jest obowiązany niezwłocznie zwołać zgromadzenie wspólników w celu powzięcia uchwały dotyczącej dalszego istnienia spółki.

Przykład 2

W tym przypadku strata netto chociaż jest w tej samej wysokości nie powoduje tak negatywnych skutków jak poprzednio.

Przykład 3

W tym przypadku również strata netto nie powoduje tak negatywnych skutków jak w pierwszym przykładzie.

Firmy w większości funkcjonują na zasadzie samofinansowania, czyli wszystkie wydatki jakie ponoszą w związku z działalnością pokrywają z osiąganych przez siebie przychodów. W każdym przypadku najważniejsze jest utrzymanie płynności finansowej, a więc zdolności do wywiązywania się z zobowiązań.

Teoria „trzech soczewek” może służyć jako ster działalności firm, których celem jest osiąganie określonych korzyści ekonomicznych albo przynajmniej jako zabezpieczenie przed całkowitą utratą płynności finansowej i dalszymi skutkami z tym związanymi.